Project bezoekerscentrum Kinderdijk
Locatie Kinderdijk, Nederland
In samenwerking met Dingeman Deijs architect en LAMA landscape architects
Periode mei 2014
Status niet -geselecteerd

Kinderdijk in context
Nederland is wereldwijd gekend om haar strijd tegen het water. We maakten nieuw land vanuit de zee, ontgonnen veenmoerassen, legden hele meren droog en verkortten de kustlijn met 1100 kilometer in amper honderd jaar tijd. Deze strijd tegen het water bepaalt vandaag nog voor een groot deel de identiteit van Nederland en heeft zich vertaald in een aantal toeristische topattracties van internationaal niveau.
Naast de droogmakerijen, Zuiderzeewerken en Deltawerken is Kinderdijk één van de internationale iconen voor waterhuishoudkundige projecten in Nederland en dé plek bij uitstek om het waterbouwkundig vernuft van Nederland te tonen. Per jaar bezoeken meer dan honderdduizend mensen van over heel de wereld dit UNESCO Werelderfgoed. Op een relatief kleine oppervlakte is een groot deel van de werking van het artificiële Nederlandse poldersysteem te bewonderen. In een typisch Nederlands polderlandschap zijn verschillende typen molens, gemalen en een lage en hoge boezem te bezichtigen.

Kinderdijk vandaag
Het waterbouwkundig complex Kinderdijk is van grote waarde. Maar voor de bezoeker dit ingenieuze complex kan ontdekken en beleven, dient hij zich vanaf de Lekdijk een weg te banen langs hekken en bussen, door een zee van verschillende materialen en indrukken. Daarnaast ontbreken een duidelijke enscenering en ervaren bezoekers een rommelig geheel door het ontbreken van een heldere inrichting en materiaalkeuze. Dit alles maakt het moeilijk om de werkelijke betekenis van deze plek te ervaren én uit te leggen. Niet zelden wordt na afloop van een bezoek de vraag gesteld: “Waar wordt het graan gemalen?”

Visie op bezoekerscentrum en entreegebied
Het verhaal van deze plek is groter dan alleen de molens. In tegenstelling tot vandaag dient de bezoeker, vanaf de aankomst op de Lekdijk, aan de hand te worden meegenomen langs een logische route, die de verschillende tijdslagen verbindt, naar het bezoekerscentrum en van daaruit verder en dieper het gebied in. De inrichting van het entreegebied is sober, ondersteunend aan de beleving van het verhaal van Kinderdijk. Materialen en informatievoorzieningen sluiten aan op de huisstijl, zoals reeds geïntroduceerd door de Stichting Werelderfgoed Kinderdijk (SWEK), robuust, eigentijds en terughoudend. Op deze manier wordt de bezoeker voorzien van informatie over zowel het unieke polderlandschap met haar molens en gemalen, als het functioneren van het polder- en boezemsysteem én over de cultuurhistorische en natuurwaarden van het hele gebied.

Verwevenheid gebouw en landschap
De meest recente gemalen (Smit, Kok) zijn gebouwd als civieltechnische, functionele monolieten (betonnen, bakstenen) machines, met harde grenzen tussen de gebouwen en het landschap. Bij de nieuwe generatie gebouwen, het bezoekerscentrum en het uitkijkplatform (op het terrein achter het Wisboomgemaal) wordt de grens tussen het landschap en het gebouw vervaagd. Gebouw en landschap worden verweven, zoals water en natuur hier verweven zijn door het eeuwenlange waterbeheer. De gebouwen vormen een eigentijdse laag zonder de bestaande kwaliteiten aan te tasten. Transparante en toegankelijke gebouwen worden subtiel, met respect, ingepast in het unieke landschap en worden er onderdeel van. De nieuwe laag (toevoegingen) wordt met een mate van terughoudendheid en vanzelfsprekendheid geïntegreerd in het historische landschap. Het fantastische uitzicht op de molens wordt behouden en het water wordt optimaal beleefd.

Beleefcentrum
Het bezoekerscentrum weerspiegelt de nieuwe omgang met het water. (innovatief waterbeheer) Het water wordt toegelaten in het gebouw. Bij stijging van het waterpeil stroomt het gedeeltelijk het gebouw in. Het water stroomt over de rand (waterval) en vormt het spektakel van het gebouw. De dynamiek van het water wordt beleefbaar met alle zintuigen, niet alleen het oog, ook tast, geur, horen en beweging. Het water is tevens het instrument voor educatie, het verteld, verklaard en beleefd. Een glazen schil vormt de (minimale) grens tussen het landschap en het gebouw. Het dijkprofiel van de middelkade loopt in het gebouw door en vormt een natuurlijke tribune met uitzicht op de molens van Kinderdijk. Een patio zorgt voor een windluwe buitenruimte, een contrastrijke binnenwereld, besloten en afgezonderd, met zicht over de waterspiegel, de onderwaterwereld, de veenlaag en de Hollandse luchten van Kinderdijk. Bezoekerscentrum wordt ‘beleefcentrum’.

Brug
De verbinding tussen het beleefcentrum en het oude gemaal Wisboom wordt vormgegeven als een continuering van het bestaande routenetwerk. De houten brug ligt op het water en beweegt subtiel door de waterstroming. De open ruimte wordt behouden en het gebied wordt niet te opzichtig in tweeën gedeeld. Het landschap, het water loopt door, de drijvende brug verbeeldt de nieuwe omgang met het water en stijgt met het waterniveau mee.

Uitkijkplatform
Door de contouren van het water te versterken wordt de positie van het oude elektrische hulpgemaal ten zuiden van gemaal Wisboom benadrukt. Hiermee wordt een duidelijke overgang tussen het boomrijke en het open gebied gemarkeerd.
Het uitzichtpunt, wordt gesitueerd op de grens tussen water en land. Het zweeft boven het water, ligt op het niveau van de rivierdijk en heeft een alzijdige oriëntatie. Op hoogte wordt de rivier de Lek, de hoge boezem van de Overwaard en de unieke flora en fauna ervaren. De dynamiek van het water is ook ervaarbaar onder het gebouw. De voeten (palen) van het gebouw staan gedeeltelijk in het water. De ruwe houten palen zijn een continuering van de verticale lijnen van de bestaande bomen. Onder het gebouw is ruimte voor opslag (fietsen ed.)

Lokaal versus internationaal
Bezoekers uit verschillende culturen en werelddelen ontmoeten in het beleefcentrum de lokale identiteit van Nederland en Kinderdijk. Deze identiteit wordt vertaald in de inrichting en het programma van het beleefcentrum. Lokale ondernemers en streekproducten krijgen er een podium en de inrichting en het meubilair wordt verzorgd door Nederlandse topontwerpers. Kinderdijk als visitekaartje van Nederland. Het beleefcentrum, de brug en het uitkijkplatform worden verweven met het bijzondere landschap van Kinderdijk en stellen samen het innovatieve Nederlandse waterbeheer tentoon aan de wereld.

Deze open prijsvraag werd georganiseerd door Architectuur Lokaal. Voor de inzending werd een beknopte visie gevraagd met referentiebeelden en een tekst. Helaas zijn wij met onze inzending niet geselecteerd uit een totaal van 132 inzendingen. Meer informatie over deze prijsvraag vindt u op de website van Architectuur Lokaal.